Zrealizowano

III. Rajd "Od Sasa do Lasa" czyli poznawanie pamiątek po bitwie z 1706 r.

Opiekunki SKKT-PTTK z Gimnazjum w Kościelnej Wsi wspólnie z Kaliskim Oddziałem PTTK popularyzują wiedzę o wydarzeniu rozgrywającym się podczas "Wojny północnej" na przedpolach Kalisza. Uczestnicy rajdu "Od Sasa do Lasa", zachęceni ciekawymi ofertami poznawczymi, chętnie biorą w nim udział.

Dlaczego wędrowanie ?

Przypadająca w 2006 r. trzechsetna rocznica bitwy pod Kaliszem wywołała szersze społeczne zainteresowanie, także środowiska pedagogicznego i przewodników turystycznych. Planowano międzynarodowe spotkanie z udziałem przedstawicieli państw, których żołnierze walczyli na nadprośniańskich polach 29 października 1706r., a także przebadanie jedynego kurhanu ocalałego w Kościelnej Wsi (pod względem archeologicznym i antropologicznym), o którym mówiło się, że kryje tajemnice krwawo okupionego boju. Był też pomysł przypomnienia o tej walce w postaci tematycznej wędrówki. I tak zrodził się rajd p.t. "Od Sasa do Lasa". Jego nazwa nawiązuje do czasów, kiedy "narodziło" się przysłowie tkwiące w świadomości Polaków jako synonim swobody, chaosu, rozwiązłości, braku porządku i stabilizacji z czasów panowania w Polsce przedstawicieli dynastii Sasów .W prawdzie mijający czas nie pozostawił wielu pamiątek po bitwie, ale warto ocalić od zapomnienia nawet niewielkie okruchy przeszłości.

Organizatorzy 3. Rajdu "Od Sasa do Lasa"

Pomysłodawcą organizowania wędrówek do miejsc pamiętających bitwę sprzed trzech stuleci była Barbara Wiktorowicz, nauczycielka historii w Gimnazjum w Kościelnej Wsi, prowadząca także SKKT-PTTK w dwu miejscowych placówkach oświatowych, wspierana przez Emilię Hertmann, dyrektor Gimnazjum oraz Marię Ferenc, dyrektor Szkoły Podstawowej w Kościelnej Wsi. Pomocy udzielił Kaliski Oddział PTTK im. Stanisława Graeve'go. Z pomocy przyłączyli się także : Urząd Gminy w Gołuchowie, Kaliskie Koło Przewodników PTTK i Straż Miejska w Kaliszu.

Trzecia wędrówka

Trzeci z kolei rajd "Od Sasa do Lasa" odbył się 22 listopada 2008 r., z udziałem ponad dwustu uczestników reprezentujących jedenaście szkół podstawowych, gimnazjów, zespoły szkół oraz inne jednostki wychowawcze z Kalisza, Kościelnej Wsi, Opatówka i Russowa. Nie zabrakło także turystów indywidualnych.

Celem głównym tej nowej imprezy turystycznej było uczczenie 302 rocznicy wielkiej bitwy w 1706 roku, znanej historykom jako "Bitwa pod Kaliszem" a także popularyzacja wiedzy historycznej, poznawanie walorów krajoznawczych okolic Kalisza jak również rozwijanie aktywnych form turystyki i wypoczynku.

Drużyna ze Szkoły Podstawowej nr 7 z opiekunkami Anną Woszczalską i Danutą Wieczorek przy tablicy pamiątkowej

Uczestnicy imprezy w towarzystwie funkcjonariuszy Straży Miejskiej na trasie rajdu

Trochę faktów

Bitwa z 29 października 1706 r. toczona pomiędzy wojskami szwedzkimi i polskimi rozegrała się pod Kaliszem, na polach rozciągających się między okolicznymi wsiami: Dobrzec, Kuchary, Kościelna Wieś i Warszówka . W walce o tron Polski, pomiędzy zwolennikami Augusta II Mocnego a sympatykami Stanisława Leszczyńskiego, trwającej kilka godzin walczyło około 50 000 żołnierzy z obu stron. Wojskami szwedzkimi dowodził Arvid Axel Mardelfeld, a wspomagającymi go oddziałami polskimi dowodził wojewoda kijowski Józef Potocki i pisarz polny koronny Michał Potocki. Zaś stronnicy Augusta II tworzyły oddziały wojsk saskich, rosyjskich i polskich. Generał Michał Brandt dowodził jednostka saską, dragonami rosyjskimi oraz Kałmukami i Kozakami dowodził generał Aleksander Daniłowicz Mienszikow, a oddziałom polskim rozkazy wydawali: hetman wielki koronny Adam Mikołaj Sieniawski, hetman polny koronny Stanisław Mateusz Rzewuski i starosta gnieźnieński Adam Smigielski. Zwycięstwo odniosła koalicja sasko-rosyjsko- polska. Do niewoli wzięto dowódcę szwedzkiego A. Marderfelda oraz 4 głównych oficerów, a także Józefa Potockiego i kilka tysięcy żołnierzy. Łupy wojenne oraz część jeńców oddał August II Rosjanom, a oficerów i żołnierzy szwedzkich kazał - mając na uwadze zawarty ze Szwecją w 1706 r. traktat pokojowy - uwolnić.

Tablica upamiętniająca bitwę z 1706 r. umieszczona przy ul. Poznańskiej w Kaliszu, przed Cmentarzem Komunalnym

Kurhan zwieńczony krzyżem, pamiątka po bitwie w której poległo wielu żołnierzy

W trakcie działań wojennych, a zwłaszcza oblężenia znacznie ucierpiał Kalisz, a dopełnieniem klęski były liczne pożary miasta, głód i panująca epidemia.

Poległych, zmarłych w wyniku odniesionych ran, jak donosi Kieszonkowa Kroniczka Historyczna miasta Kalisza ułożona przez Adam Chodyńskiego. wydana w 1885 r. w Kaliszu, pogrzebano w ogrodzie klasztoru i w grobach na cmentarzu kościoła OO.Reformatów (przy kaliskiej Rogatce).

Na polu bitewnym usypano trzy kopce, z których do dziś ocalał tylko jeden. I on był głównym obiektem zainteresowania turystów.

Bitwa pod Kaliszem była największą bitwą tzw. wojny północnej, zwanej także wojną narodów, toczonej w latach 1700-1721 pomiędzy Szwecją a koalicją, utworzoną przez Rosję, Danię i Saksonię. Jej znaczenie strategiczne- ze względu na istniejący układ polityczny- było znikome, ale odniesione zwycięstwo nad wojskami Karola XII pozwoliło na czasowe wyzwolenie znacznej część ziem polskich spod okupacji Szwedów.

Ciekawostki krajoznawcze na trasach

Uczestnicy wędrowali na dwóch trasach rozpoczynających się w centrum Kalisza, jednej z Kuchar oraz na trzech trasach dowolnych. Nad bezpieczeństwem młodzieży z opiekunami wędrujących z miasta oraz na trasach dowolnych czuwali funkcjonariusze Straży Miejskiej. Spotkanie turystów ze wszystkich drużyn odbyło się przy tablicy upamiętniającej bitwę z 1706 r. znajdującej się obok Cmentarza Komunalnego położonego przy ul. Poznańskiej w Kaliszu. Stąd grupa, już jako jedna drużyna, nadal ubezpieczana przez strażników miejskich przeszła przez nowe osiedle mieszkaniowe "Zielone Łąki", a następnie ulicami Poligonową i Szwedzką docierając do niewielkiego kurhanu z prochami poległych, zwieńczonego krzyżem. Jest to jedyna pamiątka po tamtych tragicznych wydarzeniach. Kurhan znajduje się na prywatnym polu, gmina Gołuchów do której należy Kościelna Wieś zamierza wykupić ziemię, gdzie zlokalizowany jest kurhan, a następnie oddać go pod opiekę Gimnazjum w Kościelnej Wsi. Badania archeologiczne i antropologiczne, przeprowadzone wycinkowo na fragmencie kurhanu, potwierdziły obecność metalowych części ubrań wojskowych oraz kości ludzkich. Ale ich liczba nie pozwala na określenie zawartości kopca w pełni. Zagadką pozostaje kontynuowanie badań i podjęcie decyzji o zachowanie kurhanu.

Zmęczeni i zmarznięci wędrowcy dochodzą do mety rajdu w Gimnazjum w Kościelnej Wsi

Barokowy ołtarz główny w kościele p.w. św. Wawrzyńca

Ostatni, pięciusetmetrowy etap wędrówki wiódł trasą wojewódzką nr12, która zaprowadziła zmarzniętych i zmęczonych wędrowców do budynku gimnazjum, gdzie zorganizowano metę rajdu.

Chętni mogli obejrzeć i zapoznać się z historią romańsko-barokowego kościoła parafialnego p.w. Św. Wawrzyńca znajdującego się niedaleko gimnazjum, którego najstarsza część pochodzi z drugiej połowy XII wieku. Kościół pobenedyktyński rozbudowano i przebudowano w wiekach XVIII i XIX. Obecne wyposażenie wnętrza kościoła wykonano około roku 1760. We wnętrzach kościoła znajduje się pięć ołtarzy architektonicznych i dwa drewniane.

Nie tylko wędrowanie

Tradycją jest, że poza wędrowaniem, młodzież wykonuje różne dodatkowe zadania, które odpowiednio ocenione, wliczane są do ogólnej punktacji drużynowej. Przedstawiciele poszczególnych zespołów uczestniczyli w konkursach: plastycznym - na najciekawszy projekt znaczka rajdowego na rok przyszły oraz literacko-historycznym, w którym należało wyjaśnić znaczenie przysłowia "Od Sasa do Lasa". W tym czasie inni uczestnicy rajdu mogli obejrzeć multimedialną prezentację na temat bitwy z 1706 roku oraz czasów z przełomu wieków XVII i XVIII, opracowaną i przedstawioną przez gimnazjalistów. Korytarze szkolne zdobiły barwne projekty edukacyjne powstałe na podstawie dostępnych materiałów informacyjnych, przedstawiające burzliwe wypadki z początku osiemnastego wieku, których autorami byli uczniowie Gimnazjum w Kościelnej Wsi.

Posumowanie rajdu

Barbara Wiktorowicz, Komandor rajdu, wręcza nagrody wyróżnionym w konkursach

Zwycięzcy rajdu - drużyna "Wędrowców" ze Szkoły Podstawowej nr 16 z opiekunką Violettą Rachwalską

W klasyfikacji generalnej rajdu do której zaliczano liczebność drużyn, posiadanie proporca, apteczki pierwszej pomocy a także wyniki konkursów, zwyciężyła drużyna "Wędrowców" ze Szkoły Podstawowej nr 16 w Kaliszu pod opieką Violetty Rachwalskiej. Puchar dla najlepszej drużyny ufundował wójt gminy Gołuchów - Marek Zdunek.

Dalsze miejsca zajęły drużyny: Gimnazjum nr 1 w Kaliszu pod opieką Renaty Urbaniak i Anny Jędrzejewskiej oraz "Kaczory" ze Szkoły Podstawowej nr 1 w Kaliszu pod opieką Beaty Muszyńskiej. Najlepsze drużyny otrzymały dyplomy oraz nagrody książkowe ufundowane przez Straż Miejską i Kaliski Oddział PTTK.

Zwycięzcą konkursu na projekt znaczka na 4. rajd został Michał Michalak ze Szkoły Podstawowej nr 16. Martynę Świderską, reprezentantkę Szkoły Podstawowej nr 1, oceniono najwyżej za wyjaśnienie współczesnego rozumienia przysłowia "Od Sasa do Lasa".

Wręczenia pucharu, nagród książkowych, dyplomów oraz drobnych nagród rzeczowych dokonała komandor rajdu Barbara Wiktorowicz w towarzystwie Emilii Hertmann, dyrektor Gimnazjum oraz przewodników z Kaliskiego Koła Przewodników PTTK.

Tekst przygotowano w oparciu o:

• 1. Chodyński Adam, Kieszonkowa kroniczka historyczna miasta Kalisza ułożona przez... Kalisz 1885
• 2. Dobak-Splitt Krystyna, Splitt Jerzy Aleksander, Kalisz poprzez wieki. Kalisz 1988.

Tekst: Zbigniew Pol, Bożena Kryst
Koło Przewodników PTTK w Kaliszu

Fot. (8x) - Zbigniew Pol